Stwardnienie rozsiane (w skrócie SM) jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, w którym ludzki układ odpornościowy atakuje ośrodkowy układ nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy), powodując demielinizację (rozpad osłonek mielinowych). Choroba dotyka głównie młodych osób dorosłych (20-40 lat) a jej występowanie jest częstsze u kobiet (około 2: 1). Częstość występowania waha się od 2 do 150 pacjentów 100 000 mieszkańców. Chorobę opisał po raz pierwszy w 1868 roku Jean-Martin Charcot.
MS wpływa na zdolność komórek nerwowych (neuronów) w mózgu i rdzeniu kręgowym do komunikowania się ze sobą. Komórki nerwowe komunikują się poprzez wysyłanie impulsów nerwowych przez długi neuron zwany akson (neuryty), które są osłonięte substancją izolacyjną o nazwie mielina. To znacznie przyspiesza przewodzenie impulsów nerwowych i zapobiega jego transferowi do okolicznych włókien i struktur. Jest to absolutnie niezbędna substancja dla prawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.
W MS, układ immunologiczny atakuje i niszczy mielinę. To z kolei oznacza, że aksony nie są zdolne do skutecznego przekazywania impulsów nerwowych. Słowo rozsiane w nazwa choroby odnosi się blizn w istocie białej mózgu. Są one utworzone w obszarze ogniska zapalnego (tablice lub zmiany), w których stan zapalny ustąpił.
Wśród teorii przyczyny powstania choroby obejmują czynniki genetyczne lub zakażenia.
W stwardnieniu rozsianego mogą wystąpić praktycznie wszelkie objawy neurologiczne, które często przechodzą do fizycznej i poznawczej niepełnosprawności i neuropsychiatrycznych zaburzeń.
Leczenie stwardnienia rozsianego nie jest znane a leczenie jest tylko przyczynowe. Dostępne leki stosowane są głównie w łagodzeniu objawów i zapobieganiu nowych ataków i spowolnieniu postępu choroby i zapobiegania niepełnosprawności (leczenie objawowe). Średnia długość życia u pacjentów z SM jest prawie równa populacji bez SM.
